Badanie rezerwy jajnikowej, badania FSH, badania AMH

Mówi nam o tym, że:

  • czasu na zajście w ciążę prawdopodobnie jest już nie dużo,
  • szansa na ciążę jest niższa,
  • należy bardzo poważnie rozważyć zaniechanie stosowania metod leczenia o niskiej skuteczności (obserwacje cyklu, stymulacje owulacji z próbami naturalnego zachodzenia w ciążę, inseminacje domaciczne),
  • odpowiedź jajników na stymulację lekami może być nieprawidłowa – słaba (konsekwencją tego jest między innymi zwiększone zapotrzebowanie na leki).

Co wpływa na obniżenie rezerwy jajnikowej i czy można ją poprawić?

  1. Najważniejszym czynnikiem jest wiek. Rezerwa jajnikowa zaczyna obniżać się od około 20 roku życia. U większości kobiet przez kolejne 10 lat proces ten jest dość powolny. Później dynamika zmian znacznie przyspiesza by osiągnąć najwyższe spadki po 35 roku życia. Należy pamiętać, że dynamika obniżania rezerwy jajnikowej u niektórych kobiet jest rzeczą bardzo indywidualną. I nie zależy od zewnętrznych objawów starzenia się organizmu.
  2. Palenie papierosów jest najlepiej poznanym czynnikiem obniżającym rezerwę jajnikową na który kobieta ma wpływ.
  3. Torbiele jajników i ich operacje. Z punktu widzenia zachowania prawidłowej rezerwy jajnikowej bardzo istotne są zarówno odpowiednia kwalifikacja do operacji jak i sama technika zabiegu.

Torbiele czynnościowe jajnika i inne

  • Duża część torbieli jajników to tak zwane torbiele czynnościowe, które powinny być obserwowane lub leczone zachowawczo (znikają najczęściej same lub ewentualnie po zastosowaniu antykoncepcji).
  • Inne torbiele które wymagają leczenia operacyjnego powinny być usuwane po ustaleniu wszystkich za i przeciw. Zarówno sama torbiel jak i zabieg operacyjny ma niekorzystny wpływ na rezerwę jajnikową.
  1. Poprawienie rezerwy jajnikowej według obecnej wiedzy medycznej jest niemożliwe. W bardzo rzadkich sytuacjach dochodzi do nieistotnej klinicznie poprawy wybranych parametrów które określają rezerwę. Niestety poprawy te najczęściej wynikają ze standardowych błędów pomiarów.

Obecnie najlepszymi metodami oceny rezerwy jajnikowej są badania:

Liczba pęcherzyków antralnych – AFC (AFC ang. Antral Follicle Count)

Jajnik z pęcherzykami

Pęcherzyki antralne są to pęcherzyki w jajnikach o średnicy 2 – 8 mm, które są gotowe do wzrostu pod wpływem naturalnych gonadotropin produkowanych przez przysadkę mózgową lub tych samych hormonów podawanych z zewnątrz w trakcie leczenia. Podczas wzrostu pęcherzyki antralne stają się pęcherzykami dominującymi, a w nich dojrzewają komórki jajowe.

Zaletą oceny AFC jest to, że może być ona wykonana podczas wstępnej oceny jajników już na pierwszej wizycie u lekarza . Najbardziej wiarygodne badania naukowe wykazały, że AFC poniżej
4 pęcherzyków w jednym jajniku jest związane ze znacznym zmniejszeniem szansy na ciążę oraz
z tym, że odpowiedź jajników na stymulację owulacji będzie nieprawidłowa.

Stężenie AMH (ang. Anti-Mullerian Hormone) w surowicy krwi

Stężenie AMH (ang. Anti-Mullerian Hormone) w surowicy krwi

Hormon AMH – badania AMH

Niskie stężenia AMH świadczą o obniżonej rezerwie jajnikowej natomiast wysokie mogą być czynnikiem predykcyjnym dla wystąpienia zespołu hyperstymulacjnego.

Oznaczanie stężenia AMH jest obecnie standardem w ocenie rezerwy jajnikowej. O niskiej rezerwie świadczą wyniki poniżej 0,7 – 1ng/l.

Niskie AMH a ciąża

Prosimy pamiętać o tym, że pojedynczy wynik niskiego stężenia AMH nie wyklucza szansy na ciążę zwłaszcza u młodych kobiet.

Coraz częściej pojawia się pytanie: Jeżeli mam bardzo niskie AMH to czy za kilka, kilkanaście miesięcy będę miała menopauzę?
Nie mamy obecnie żadnych danych opartych o wiarygodne badania naukowe że jest to prawda.

Należy pamiętać o kilku ważnych informacjach na temat AMH:

  1. Kobiety ze skrajnie niskim AMH mogą miesiączkować regularnie (a więc nie mają menopauzy).
  2. Pojedynczy wynik AMH nawet jeżeli jest poniżej normy daje nam dość dokładną informację o rezerwie jajnikowej ale tylko i wyłącznie w tym momencie. Nie wiemy czy AMH nie było niskie już wcześniej. Nie wiemy jaka będzie dynamika zmiany rezerwy jajnikowej w najbliższych latach. Możliwe jest, że AMH było niskie już dawno i kobieta przez całe swoje życie aż do menopauzy około 50 r. ż. będzie miała niskie AMH, ale będzie również posiadała dzieci.

Stężenie FSH (ang. Follicular Stimulating Hormone) w surowicy w 2 lub 3 dniu cyklu

Badanie FSH i AMH – przebieg

Badanie FSH jest prostym badaniem – polega na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej, która następnie weryfikowana jest w laboratorium (badaniu poddaje się surowicę krwi). Wyniki są dostępne już w 1-2 dni. Do badania nie trzeba się w żaden sposób przygotowywać, nie ma też konieczności pozostawania na czczo. Jak już wspomnieliśmy, badanie FSH powinno zostać przeprowadzone między drugim a trzecim dniu cyklu.

Analogicznie przeprowadza się badanie AMH – przez pobranie krwi z żyły łokciowej. Badanie AMH można przeprowadzić w każdym momencie cyklu i na jego wynik nie ma wpływu ewentualna kuracja hormonalna. Oprócz określenia rezerwy jajnikowej, badanie AMH może być przydatne również w diagnostyce i leczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS).

FSH normy – badania FSH

Wzrost stężenia FSH niekorzystnie wpływa na:

  • prawidłową odpowiedź jajników na stymulację,
  • liczbę prawidłowych komórek jajowych,
  • szansę na ciążę (zwłaszcza w sytuacji wysokiego stężenia).

Niestety jednoznaczne ustalenie wartości progowej jest trudne. Stężenie powyżej 10 IU/l świadczy o obniżonej rezerwie jajnikowej. Dość często widujemy prawidłowe wyniki FSH u kobiet, które mają niską rezerwę jajnikową. Dlatego hormon ten w obecnych czasach podczas oceny rezerwy jajnikowej zawsze powinien być uzupełniony o AFC i AMH.

Jakie stężenia FSH należy uznać za nieprawidłowe u kobiet chcących zajść w ciążę?

Otóż, kobiety z wysokim FSH mogą mieć regularne miesiączki i nawet pojedyncze cykle owulacyjne. Należy jednak pamiętać, że podczas określenia rezerwy jajnikowej u kobiety chcącej zajść w ciążę stężenie FSH powyżej 10 mIU/ml jest wynikiem niepokojącym. Powszechnie uważa się, że stężenie FSH powyżej 15 mIU/ml jest nieprawidłowe, natomiast w przypadku FSH > 25mIU/ml szanse na ciąże są bardzo mało realne.

Podczas oceny wyników badań pamiętajmy, że stężenie FSH może różnić się pomiędzy cyklami.